Alevilikte CAN hitabı ve manası

Alevilikte, CAN hitabı ve manası
Can; Farsça kökenli bir kelimedir. Kelime karşılığı: Ruh, hayat, diride olan kudret/kuvvet gibi pek çok ifadeleri teşkil etmektedir. Anlamı ise: “Canlı varlıklarda (Insan ve hayvanlarda) yaşamayı sağlayan ve ölümle vücuttan ayrılan madde dışı varlık, ilahi güç/kuvvet.” Yani insanın kendi varlığı, özü anlamında. 

Bazı örnekler: “Gelin canlar bir olalım”, “Cana gelecek mala gelsin”, “canı cana katmak”, “can çıkmayınca huy çıkmaz”, “canı cehenneme”, “canı çıkasıca”, “canı sağ olsun”, “can arkadaşım”, vs. 

Yukardaki örneklerden de alaşılacağı gibi “can” kelimesi insanoğlunu kutsama, yakınlaştırma, yüceltmesidir. Aleviler “Can” kelimesiyle kendi cem/ibadet ayinlerinde, dişi erkek - senlik benlik olayını ortadan kaldırarak sadece “insan” kavramını öne çıkartmışlardır.              

Erkek dişi sorulmaz muhabbetin dilinde,
Hakk’ın yarattığı her şey yerli yerinde,
Bizim nazarımızda erkek kadın farkı yok,
Eksiklik noksanlık senin görüşlerinde.
Hünkar Hace Bektaş-ı Veli 

Alevi inancında herşey insan içindir yani insanın gönül kabesi yine insandır ve sonuçta bizler de Allah’ın zahiride/yeryüzünde birer yansıması olduğumuz için insana değer verdiğimiz zaman, Allah’ı yüceltmiş oluruz. Burdaki can kavramı da burdan gelmektedir yani her canlı kendi özünde “can”dır. 

Allah ile insan ayrı düşünülemez. Insan konuşan Kur’an dır, Allah’ın konuşan dili olmuştur... Bu açıdan bir canlı olan insan „can“ dır. 

Ölçülüp biçildik, hep birer birer,
Doğruyu söyledik, kesildi diller,
Nesimi’yi dara çeken, gafiller,
Bilmezler mi acep Hakk, can içinde.
Pirim Pir Sultan’ı, dara çekenler,
Bilmezler mi acep Hakk, can içinde.
Mehmet Özcan 

Sonuç olarak
Pir Sultan Abdal’ın, “gelincanlar bir olalım” sözü insan merkezli bir sözdür. “Can” sözcüğüyle senlik benlik, haramlık selamlık ortadan kaldırılarak, “biz” hitabına gidilmiştir. Bundan dolayıdır ki Aleviler Muhammed Ali yolu içinde, “ben”likten siyrilip birlik ve beraberliği sembolize eden “can” hitabını, birbirlerine kullanırlar, tabiiki içerdiği anlam yukardaki ifadelerden de anlaşılacağı üzere derindir, derin manadadır.
=Seyyid Hakkı=