Yan yatır ocağı
Yan Yatır Ocağı
Bu ocağın merkezi İzmir Narlıdere’dedir. “Tahtacı” diye anılan Türkmenler’in bağlı olduğu ocaktır. Bu ocak mensuplarının büyükatası Durhasan dede, Adana-Seyhan’da vefat etmiştir. Onun soyu, Ağaçeri oymakları ile birlikte, Toroslar üzerinden batıya doğru yayılmışlar.
Yanyatırlılar; Horasan’da Hoca Ahmet Yesevi’ye ikrar verirken, Niyazlarda ve Gülbenklerde sağ yanına doğru eğilerek “Dara” durdukları için, kendilerine Yan yatırlılar denmiş.
Bu ocak mensupları Türkmen boylarından Ağaç Eri oymağının Pirleridirler.
Prof. Faruk Sümer’e göre: “Tahtacılar, eski Türk boyu olanAğaç Eri Boyu’ndan gelmektedirler.”
Ağaç Eri oymağından bir bölümü Prof. Zeki velidi Toğan’a göre, İslamlık öncesi 465 yılında Kuzey Kafkasya’dan Azerbeycan’a gelmişler. Anadolu’ya 1193 yılından sonra geldikleri sanılmaktadır. Bu tarihlerde Elbistan yöresinde ormanlık bçlgede yaşadıkları bilinmektedir. Asıl büyük gurubu ise Moğol istilasından sonra Adana bölgesine geldiler.
Yan yatır2lı dedeler, talipleri olan Ağaç Eri oymakları ile birlikte Adana’dan Mersin, Antalya, İsparta, Burdur yolu ile Muğla ve Aydın’a, oradan da tüm ege bölgesine yayıldılar.
İki ana kola ayrılırlar. Biri Aydın Reşadiye beldesindeki Emiroğulları; diğeri de İzmir narlıdere’deki Yan Yatıroğulları koludur.
Araştırmacı Rıza Yetişen’e göre: Nif dağı (Kemalpaşa) ve Kızılüzüm bölgelerinde kereste işleri ile uğraşarak, göçebe yaşamı sürdürdüler.
Tahtacılar beş büyük kola ayrılırlar. Bunlar: Çaylaklar, Eseliler, Cingözler, Aydınlar ve Üskütler’dir.
Tahtacılar, Osmanlı’nın zorunlu iskanına karşı büyük mücadeleler vermişler. Araştırmacı Ahmet Refik (Anadolu’da Türk Aşiretleri) adlı eserinde: “Osmanlı, 1710 yılında Yörükler’in Çaylaklı ve Çıplaklı oymaklarını zorla Kıbrıs’a sürgüne gönderdi. Ancak bunlardan bir bölümü, gemi kaptanını öldürerek gemiyi ele geçirip geri kaçarak Aydın, Menteşe, Teke Dağları’na sığındılar. Daha sonra çıkarılan bir fermanla, sürgünden vaz geçilerek, afedildiler” diyor.
Bugün İsparta yöresinde yaşayan Tahtacılar, Çaylaklar’dan gelmektedirler. Çaylaklar’ın önemli bir bölümü, İsparta Turan Mahlesi’nde, Burdur Yukarı Mahalle’de, Antalya ve Adana İmamoğlu ilçesinde yaşamaktadırlar.
Araştırmacı Naci Kurt Atabeyli, Antalya’da onüç Tahtacı oymağı saptanmış. Hala yarı göçebe yaşamı sürdürenleri var. İnançlarına göre iki evlilik yasaktır.
Yanyatırlar’da Mürşitlik (Dedelik), soy güdülerek gelmeyebilir. Yedi Dede bir araya gelip, Mürşid’i yani baş Dede’yil seçerler. Yine Tahtacılar’da, Rehber’de ya Dede tarafından atanır, ya da cemaat seçer. Her halükarda Mürşit Seyyid’tir. Onsuz cem yapılmaz.
=Seyyid Hakkı=
Kaynak: Veli Saltık-Alevi ocakları