Boz Geyikli ocağı

Boz Geyikli Ocağı
Boz Geyikli Dede’nin türbesi Antep’in güneyinde Membiç İlçesi’nde Kuru Dere’ye yakın bir yerdedir.prof. Faruk Sümer’de “Oğuzlar” adlı kitabında bunu doğruluyor.

Türkmenler her yıl bu türbenin çevresinde büyük şenlikler yapmaktadırlar. Büyük andlarında, törenlerde Boz Geyikli Dede’nin adını taşıyan çubuklardan atlarlar.

Türkmen söylencelerine göre Boz Geyikli Dede, Ahmet Yesevi soyundan gelmektedir.

Boz Geyikli Dede Ocağı, Beg Dilli Türkmenleri’nin bağlı olduğu ocaktır.

Reşidettin, “Oğuznamesi”sinde Beg Dilli Oymağı’nı Harzemşah’lı sayar. Prof. Faruk Sümmer ise bu olanaksızdır der.

Beg Dilli oymakları, 1221 yılında Moğollar’ın horasan’ı işgalinden sonra Anadolu’ya geldiler. 1239-1240 Baba İshak İsyanı’ndan sonra, yaygın olarak iç Anadolu Bölgesi’ne yerleştiler. Ankara, Çankırı, Kırıkkale, Çorum, Tokat, Kayseri, Nevşehir, Konya, Karaman ve Eskişehir illerinde dağınık olarak yaşarlardı. Yoğun olarak Konya-Karaman yöresinde yaşıyorlardı. Kanuni döneminde önemli bir bölümü (ki, çoğu Konya-Karaman bölgesindendiler) Halep, Rakka, Kamışlı bölgesine zorla sürüldüler. Onların büyük Pir’i Hasan Dede, sekiz dervişiyle Karaman bölgesinden gelip Kırıkkale’ye yerleşti.

Prof. Faruk Sümer’e göre buralara sürülen Beg Dilli oymakları kırk obadan meydana geliyordu. Bu obalar arasında en büyükleri Karacalı, Küçük Karacalı, Boz Koyunlu (doğrusu Boz Geyikli’dir), Kuzucaklı, Taş Başlı, Dimlekli, Ulaşlı, Tatalı ... gibi obalardı.

Prof. Faruk Sümer’e göre: “Bu obalardan biri olan Boz Geyikli obası, Şeyhlerden oluşuyordu. Kanuni döneminde bu oba mensupları, onyedi kişiden oluşmaktaydı. Bunlar, evlerine, Kurban ve Çırağ gelen dervişlerdi. Beg Dilli cemaatinin uluları idiler.” (Prof. Fark Sümer, Oğuzlar)

Ali Rıza Yalgın (Cenupta Türkmen Oymakları) adlı yapıtında: “Boz Geyikli Dede’nin türbesi, menbiç ilçesi’nde Kuru Dede yakınlarındadır. Türkmenler, her yıl bu türbenin başında şenlikler yapıp, kurbanlar kesmektedirler. Bu Türkmen söylencelerine göre: Boz Geyikli dede, Ahmet Yesevi’nin torunlarındandır. Hacı Bektaş VeliDergahı ile ilişki içindedir. Türkmenler, büyük yeminlerinde Boz Geyikli Dede’nin adını kullanırlar. Boz Geyikli dede’nin adını taşıyan çubuklardan atlarlar.”

“Naima” tarihinde ise, bu Türkmenler’in, kavgacı oldukları, devlete vergi vermedikleri yazılıdır. Bağdat seferine çıkan Hüsrev Paşa, 1630 yılında, vergi borçlarına sayılmak üzere bu boydan onbin Koyun, yüz deve almıştır.

1691 yılında bu oymaklar, Ağca Kale ile Rakka arasına zorunlu ikamet edildiler. Bu sıralarda Araplar’la Beg Dilliler arasında çetin savaşlar oldu. Bu savaşlar aşağdaki şekilde şiirlere yansıdı:

Rakka çöllerinden gelen gaziler,
Rakka’nın da gonca gülü soldu mu?
Yeniden bir haber duydum oradan,
Cerit Bakır öldü derler, öldü mü?

Cerit öldü ise kırıldı kilit,  
Yolumuza çöktü bir kara bulut.
Kürdülü Kerim ile bayındırlı Halit,
Kolu bağlı cellatlara durdular mı?

Kul sadun’um derki bulmadık vefa,
Hükmümüz geçerdi şol Kaf’tan kaf’a,
Ulaşlu’nun oğlu Hacı Mustafa,
Alayları bölük bölük böldü mü?

Yukardaki şiirde adı geçen “Cerit” oymağından bugünkü “Baraklar” doğmuştur.

Gerek Osmalı’nın gerek Araplar’ın baskılarından dolayı, önemli bir Beg Dilli topluluğu, Firuz Bey’in önderliğinde İran’a göç etti. Bu göçten dolayı duyulan üzüntü, aşağıdaki şekilde şiirle dile getirilmiştir:

Seherde avazın bağrımı deler,
Durnanın kanadı köz gibi yanar.
Kaldırmış kanadını yavru baş sanar,
Firuz Beg Acem’e gitti durnalar.

Çarşı çağrışı yayladan inin,
İnin aynliz’e bir semah dönün,
Beyden izin oldu, koruta konun,
Firuz Beg Acem’e gitti durnalar.

Beg Dilli oymaklarının bir bölümü, Rakka’dan kaçarak, Antep’in güneyine yerleştiler. Bunların bir bölümü daha sonra Anadolu’nun güvenli bölgelerine yayıldılar.

1764 yılında gezgin Niehuhr, Halep’deki Beg Dilli Türkmenleri’nin onikibin hane olduğunu yazmaktadır.

Çok muhtemeldir ki, Boz Geyikli dedeler, Hasan Dede’nin yakın akrabalarıdır. Sürgünlerde birkaç yıl önce, Hasan Dede Karaman bölgesinden sekiz dervişi ile ayrılıp Kırıkkale bölgesine yerleştiği için, Kanuni dönemindeki sürgünden kurtuldu.

Beg Dilli talipleri ile birlikte sürgüne giden Boz Geyikli Dedeler, orada ayrı bir Ocak kurdu. Daha doğrusu var olan ocaklarını, inanç ve geleneklerini orada da sürdürdüler.

Boz Geyikli dedeler, Hacı Bektaş veli dergahı’na bağlıydılar. Bu bağlılıkları, sürgün öncesi bağlılıktı. Sürgün sonrasında da devam ettirdiler.
=Seyyid Hakkı=
Kaynak: Veli Saltık-Alevi ocakları